Türkiye’de Dinin Örgütlenmesine Dair Bir Örnek: Diyanet İşleri Başkanlığı Kurum Tarihi

Yazar: Dr. Hasibe Aysan

Damgalama (imprinting) kavramı, örgüt yazınında ilk defa Stinchcombe (1965) tarafından bahse konu edilmiştir. Buna göre örgütler kuruldukları dönemin şartları gereği üzerlerine damgalanan bazı özelliklerini ömürleri boyunca taşırlar. Damgalama kavramı daha sonra Marquis ve Tilcsik (2013) tarafından “kısa bir duyarlılık döneminde, örgütün çevrenin öne çıkan özelliklerini yansıtan özellikler geliştirdiği ve bu özelliklerin sonraki dönemlerdeki önemli çevresel değişikliklere rağmen devam ettiği bir süreç” şeklinde tanımlanmıştır. Öte yandan, Türkiye’deki kurum-işletme tarihi ve örgüt kuramı yazınlarında damgalama kavramı pek fazla dikkati çekmemiştir. Bu nedenle bu çalışmanın amacı, damgalama kavramını Türkiye bağlamında kavramın açıklanmasına imkân tanıyacağı düşünülen bir görgül örnekle, Diyanet İşleri Başkanlığı’nın (Diyanet) tarihsel analizi ile incelemektir. 1924 yılında kurulan Diyanet de, kurum-işletme tarihi ve örgüt kuramı yazınlarında daha önce fazla çalışılmamış ve pek çok çalışmaya göre (Akyüz, Gürsoy ve Çapcıoğlu, 2006; Gözaydın, 2008; Kara, 2000; Korkut, 2016) dünyada ilk ve tek olan ve birebir örneği bulunmayan bir kurumdur. Bu çalışmada, bağlamsal değişikliklere rağmen uzun yıllardır yaşamını devam ettiren ve hatta büyüyen bir kurumun, kuruluşunda (varsa) üzerine damgalanmış damgaların neler olabileceğinin ve bunların nasıl süreklilik gösterdiğinin açıklanması amaçlamaktadır. Yapılan çalışmanın hem kurum-örgüt tarihi çalışmalarına, hem de damgalama yazınına katkı sunması beklenmektedir